Αρ. Φακ.: Α/Π 11.17.001.86/2017




Στο Γραφείο μου έχει υποβληθεί παράπονο από τον κάτοχο του αριθμό κινητού τηλεφώνου xxxxxxxx, στο εξής «ο παραπονούμενος», εναντίον του κ. Γιώργου Λιλλήκα, Υποψηφίου Πρόεδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας (εφεξής «ο καθ’ού το παράπονο»), ότι δέχθηκε τηλεφωνικές κλήσεις (με ανθρώπινη παρέμβαση) και μήνυμα sms πολιτικού περιεχόμενου και /ή προώθησης της υποψηφιότητάς του καθ’ ού το παράπονο, χωρίς να έχει προηγουμένως εξασφαλιστεί η συγκατάθεσή του.

2. Γεγονότα

2.1 Στις 20/9/2017 δέχθηκε τηλεφωνική κλήση από τον αριθμό 24080485, από τηλεφωνήτρια, η οποία τον προσκαλούσε σε συγκέντρωση του καθ’ού το παράπονο σε καφετέρια στο Κίτι, η οποία επέμενε να της απαντήσει κατά πόσο θα παραστεί. Όπως σημείωσε ο παραπονούμενος, στο Κίτι διαμένουν οι ηλικιωμένοι γονείς του σε προσφυγικό οικισμό.

2.2 Στις 21/9/2017, δέχθηκε εκ νέου τηλεφώνημα σχετικά με αλλαγή της ώρας της συγκέντρωσης.

2.3 Στις 21/9/2017 έλαβε επίσης μήνυμα sms με υπενθύμιση για την πιο πάνω συνάντηση, το οποίο μας προώθησε. Στο μήνυμα δεν αναγραφόταν δωρεάν αριθμός με τον οποίο να μπορεί να αντιταχθεί στην λήψη μηνυμάτων δωρεάν και εύκολα.

2.4. Στις 21/9/2017 απέστειλα επιστολή προς τον καθ’ ού το παράπονο με την οποία τον πληροφόρησα σχετικά με το νομικό έρεισμα και σχόλια αναφορικά με τα γεγονότα και το νομικό και ευρύτερο δικαιϊκό πλαίσιο (τα οποία περιλαμβάνονται και στις παραγράφους 3 και 4 πιο κάτω) και με βάση τις εξουσίες που μου αποδίδουν οι διατάξεις του περί Επεξεργασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (Προστασία του Ατόμου) Νόμου του 2001, Ν.138(Ι)/2001, ως εκάστοτε τροποποιείται, (εφεξής «Νόμος 138(Ι)/2001») και τηρουμένων των διατάξεων του άρθρου 43 του περί των Γενικών Αρχών του Διοικητικού Δικαίου Νόμου, Ν,158(Ι)/1999, τον κάλεσα όπως το αργότερο μέχρι την 29η Σεπτεμβρίου 2017 –

α) Υποβάλει τις θέσεις και / ή τα σχόλιά του αναφορικά με τους ισχυρισμούς του παραπονούμενου,

β) αποστείλει το έντυπο με βάση το οποίο είχε ληφθεί γραπτώς η συγκατάθεση του παραπονούμενου για λήψη τηλεφωνικών κλήσεων, σύμφωνα με το άρθρο 15 του Νόμου 138(Ι)/2001 και τις Οδηγίες μου (Αρ.3/2017),

γ) με ενημερώσει προσκομίζοντας αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με τον τρόπο και ακριβή χρόνο με τον οποίο είχε ληφθεί η συγκατάθεση του παραπονούμενου για λήψη μηνυμάτων sms σύμφωνα με το άρθρο 106 του περί Ρυθμίσεως Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών και Ταχυδρομικών Υπηρεσιών Νόμου του 2004 (Νόμος 112(Ι)/2004), ως εκάστοτε τροποποιείται, εφεξής «Νόμος 112(Ι)/2004»,

δ) στην περίπτωση που δεν έχει στην κατοχή του έντυπο με βάση το οποίο ο παραπονούμενος δήλωσε τη συγκατάθεσή του σχετικά με τη λήψη πολιτικής επικοινωνίας μέσω κλήσεων ή δεν έχει στην κατοχή του στοιχεία που να αποδεικνύουν τη λήψη συγκατάθεσης σχετικά με τη λήψη μηνυμάτων sms πολιτικού περιεχόμενου να με ενημερώσει σχετικά με τον τρόπο συλλογής και /ή την προέλευση του αριθμού τηλεφώνου του, και

ε) σε περίπτωση διαπίστωσης παράβασης των διατάξεων του άρθρου 15 του Νόμου 138(I)/2001 και/ή του άρθρου 106 του Νόμου 112(Ι)/2004 και/ή των σχετικών Οδηγιών μου Αρ. 3/2017, να αναφέρει τους λόγους και να προσκομίσει αποδεικτικά στοιχεία στο Γραφείο μου για στήριξη των θέσεών του με βάση τις οποίες δεν θα πρέπει να του επιβληθεί οποιαδήποτε από τις διοικητικές κυρώσεις δυνάμει των διατάξεων του άρθρου 25 του Νόμου 138(Ι)/2001.

2.5 Η προθεσμία για υποβολή των θέσεων του καθ’ ού το παράπονο έχει παρέλθει άπρακτη.

3. Νομικό έρεισμα

3.1 Σύμφωνα με την ερμηνεία του όρου προσωπικά δεδομένα, ως αποδίδεται στις διατάξεις του άρθρου 2 του Νόμου 138(Ι)/2001»:

«δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα» ή «δεδομένα» σημαίνει κάθε πληροφορία που αναφέρεται σε υποκείμενο των δεδομένων που βρίσκεται εν ζωή. Δε λογίζονται ως δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα τα στατιστικής φύσεως συγκεντρωτικά στοιχεία, από τα οποία δε δύνανται πλέον να προσδιορισθούν τα υποκείμενα των δεδομένων.».

3.2 Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 15(1) και (2) του Νόμου 138(Ι)/2001:

«15.- (1) Τα προσωπικά δεδομένα δεν αποτελούν αντικείμενο επεξεργασίας από οποιοδήποτε για λόγους προώθησης, πώλησης αγαθών ή παροχής υπηρεσιών εξ’ αποστάσεως, εκτός αν το υποκείμενο των δεδομένων δηλώσει γραπτώς τη συγκατάθεσή του στον υπεύθυνο επεξεργασίας.

(2) Υπεύθυνος επεξεργασίας που επιθυμεί να προβεί σε επεξεργασία προσωπικών δεδομένων για τους λόγους που αναφέρονται στο εδάφιο (1), μπορεί να χρησιμοποιήσει για το σκοπό λήψης της συγκατάθεσης του υποκειμένου των δεδομένων το ονοματεπώνυμο και τη διεύθυνση του υπό τον όρο ότι τα δεδομένα αυτά έχουν ληφθεί από πηγές προσβάσιμες στο κοινό.».

3.3 Σύμφωνα με την αιτιολογική σκέψη (30) της Οδηγίας 95/46/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 24ης Οκτωβρίου 1995 για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών:

«(30) ότι, για να είναι νόμιμη η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, πρέπει επιπλέον να διενεργείται με τη συναίνεση του προσώπου στο οποίο αναφέρονται τα δεδομένα ή να είναι αναγκαία για τη σύναψη ή την εκτέλεση σύμβασης που δεσμεύει το εν λόγω πρόσωπο ή την εκπλήρωση υποχρέωσης εκ του νόμου ή την εκτέλεση αποστολής δημοσίου συμφέροντος ή έργου εμπίπτοντος στην άσκηση δημόσιας εξουσίας ή ακόμη την πραγμάτωση εννόμου συμφέροντος φυσικού ή νομικού προσώπου, υπό τον όρο ότι δεν προέχουν το συμφέρον ή τα δικαιώματα και οι ελευθερίες του εν λόγω προσώπου · ότι, ειδικότερα, προκείμενου να εξασφαλιστεί η ισορροπία των εν λόγω συμφερόντων παράλληλα με τη διασφάλιση αποτελεσματικού ανταγωνισμού, τα κράτη μέλη μπορούν να προσδιορίζουν τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα μπορούν να χρησιμοποιούνται και να ανακοινώνονται σε τρίτους στα πλαίσια νόμιμης συνήθους δραστηριότητας στις επιχειρήσεις ή άλλους οργανισμούς · ότι επίσης μπορούν να προσδιορίζουν τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορούν να ανακοινώνονται σε τρίτους τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα για εμπορικούς ή διαφημιστικούς σκοπούς που επιδιώκονται είτε από εμπορικούς φορείς είτε από φιλανθρωπικά σωματεία ή άλλες οργανώσεις ή ενώσεις, λ.χ. πολιτικού χαρακτήρα, με την επιφύλαξη των διατάξεων που επιτρέπουν στα πρόσωπα στα οποία αναφέρονται τα δεδομένα να αντιταχθούν χωρίς αιτιολόγηση και άνευ δαπάνης στην επεξεργασία των δεδομένων που τα αφορούν».

3.4 Σχετικό είναι το απόσπασμα από τη Γνώμη 4/2007 της Ομάδας Εργασίας του Άρθρου 29 σχετικά με την έννοια του όρου «δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα»:

«Πρόσωπο του οποίου η ταυτότητα μπορεί να εξακριβωθεί "άμεσα" ή "έμμεσα" υπό την έννοια ότι "η ταυτότητα ενός προσώπου μπορεί να προσδιορισθεί άμεσα από το όνομα ή έμμεσα από έναν αριθμό τηλεφώνου, αριθμό κυκλοφορίας αυτοκινήτου, αριθμό κοινωνικής ασφάλισης, αριθμό διαβατηρίου ή από ένα συνδυασμό σημαντικών κριτηρίων που επιτρέπουν την αναγνώρισή του περιορίζοντας το εύρος της ομάδας στην οποία ανήκει (ηλικία, επάγγελμα, τόπος διαμονής, κλπ.)".

Ακόμη και παρεπόμενες πληροφορίες, όπως «ο άνδρας με το μαύρο κοστούμι», μπορεί να ταυτοποιήσουν κάποιον ανάμεσα στους διαβάτες που στέκονται σε ένα φανάρι κυκλοφορίας στο δρόμο. Έτσι, το αν το άτομο στο οποίο αναφέρονται οι πληροφορίες αναγνωρίζεται ή όχι εξαρτάται από τις εκάστοτε περιστάσεις.».

3.5 Το άρθρο 106 του Νόμου 112(Ι)/2004 αναφέρει τα ακόλουθα:
«106.-(1) Η χρησιμοποίηση αυτόματων συστημάτων κλήσης και επικοινωνίας χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση (συσκευές αυτόματων κλήσεων), τηλεομοιοτυπικών συσκευών (φαξ) ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για σκοπούς απευθείας εμπορικής προώθησης επιτρέπεται μόνο στην περίπτωση συνδρομητών ή χρηστών, οι οποίοι έχουν δώσει εκ των προτέρων τη συγκατάθεση τους.

(2) Ανεξάρτητα από τις διατάξεις του εδαφίου (1), εάν ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο αποκτά από τους πελάτες του στοιχεία επαφής του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου τους στο πλαίσιο της πώλησης ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας, σύμφωνα με τις διατάξεις του περί Επεξεργασίας των Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (Προστασία του Ατόμου) Νόμου μπορεί να χρησιμοποιεί τα εν λόγω στοιχεία για την απευθείας εμπορική προώθηση των δικών του παρόμοιων προϊόντων ή υπηρεσιών, υπό την προϋπόθεση ότι οι πελάτες του έχουν σαφώς και ευδιάκριτα την ευκαιρία να αντιτάσσονται, δωρεάν και εύκολα, σε αυτή τη χρήση ηλεκτρονικών στοιχείων επαφής, κατά τη στιγμή της συλλογής τους, και τούτο με κάθε μήνυμα, σε περίπτωση που ο χρήστης αρχικά δεν είχε διαφωνήσει με αυτή τη χρήση.»

3.6 Με βάση το άρθρο 107 του Νόμου 112(Ι)/2004, η Επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα έχει εξουσία να επιλαμβάνεται υποθέσεων ή καταγγελιών που αφορούν πιθανές παραβιάσεις, μεταξύ άλλων, του άρθρου 106, ασκώντας τις αρμοδιότητες που της δίνει το άρθρο 23(1) (ε), (στ), (ζ), (η), και (ιβ) του Νόμου 138(Ι)/2001.

3.7 Με βάση το άρθρο 23(1)(στ) του Νόμου 138(Ι)/2001, η Επίτροπος έχει εξουσία να επιβάλλει τις κατά τα άρθρα 23A και 25 διοικητικές κυρώσεις.

3.8 Βάσει του άρθρου 25 του Νόμου 138(Ι)/2001, η Επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα μπορεί να επιβάλει τις ακόλουθες διοικητικές κυρώσεις:

(α) Προειδοποίηση, με αποκλειστική προθεσμία για άρση της παράβασης,
(β) χρηματική ποινή μέχρι τριάντα χιλιάδες ευρώ (€30,000),
(γ) προσωρινή ανάκληση άδειας,
(δ) οριστική ανάκληση άδειας,
(ε) καταστροφή αρχείου ή διακοπή επεξεργασίας και καταστροφή των σχετικών δεδομένων

4. Σχόλια αναφορικά με τα γεγονότα και το νομικό και ευρύτερο δικαιϊκό πλαίσιο:

4.1 Τόσο ο ενωσιακός νομοθέτης όσο και ο εθνικός νομοθέτης μερίμνησαν ώστε η δράση των κομμάτων, ως προϊόν του Δημοκρατικού πολιτεύματος να μην είναι απεριόριστη αλλά να σταθμίζεται σε κάθε περίπτωση και να τελεί σε πλήρη αρμονία με τα ατομικά δικαιώματα και τις ανθρώπινες ελευθερίες.

4.2 Για το σκοπό αυτό ταύτισε την πολιτική επικοινωνία, ως αναπόσπαστο κομμάτι της ελεύθερης δράσης των πολιτικών κομμάτων, με τη διαφημιστική επικοινωνία και /ή δραστηριότητα.

4.3 Ομοίως, οι αρχές / προϋποθέσεις για νόμιμη άσκηση διαφημιστικής δραστηριότητας ισχύουν και για κάθε επικοινωνία πολιτικού χαρακτήρα υπαγόμενη στο πλαίσιο προεκλογικής εκστρατείας ή στο πλαίσιο της συνήθους πολιτικής επικοινωνίας.

4.4.1 Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται κατά την πολιτική επικοινωνία αναντίλεκτα προϋποθέτουν τη επεξεργασία προσωπικών δεδομένων όπως τηλεφωνικών αριθμών, διευθύνσεων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ενώ ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στην επεξεργασία ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων που συνιστούν τα δεδομένα που αφορούν στα πολιτικά φρονήματα, για τα οποία ο νομοθέτης είναι ακόμη αυστηρότερος.

4.4.2 Ο αριθμός κινητού τηλεφώνου συνιστά προσωπικό δεδομένο που οδηγεί στον προσδιορισμό της ταυτότητας του προσώπου κατόχου του, εφόσον το εν λόγω άτομο μπορεί να αναγνωριστεί με άμεσο ή έμμεσο τρόπο από τον υπεύθυνο επεξεργασίας ή από τρίτο με εύλογα μέσα, κατά τρόπο που δεν συνιστά υπερβολικό κόστος για τον υπεύθυνο επεξεργασίας ή τρίτο.

4.4.3 Θα πρέπει να αναφερθεί επίσης ότι η έννοια των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα καλύπτει τόσο τις εξερχόμενες όσο και τις εισερχόμενες κλήσεις στο βαθμό που όλες περιέχουν πληροφορίες σχετικές με την ιδιωτική ζωή ανθρώπων, τις κοινωνικές σχέσεις και τις επικοινωνίες τους.

4.4.4 Η συμπεριφορά του κληθέντος κατά την τηλεφωνική συνομιλία με την ανθρώπινη παρέμβαση π.χ η ευγένειά του ή ο θυμός του σε σχέση με την πρόσκλησή του από πολιτικό υποψήφιο συνιστούν επίσης στοιχεία που αφορούν στην συμπεριφορά του ατόμου αυτού και την ταυτότητά του αλλά και στοιχεία με βάση τα οποία μπορεί να καταρτιστεί ένα προφίλ του προσώπου αυτού σχετικά με τις πολιτικές του πεποιθήσεις.

4.5 Η συγκατάθεση σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 15(1) του Νόμου 138(Ι)/2001 οι οποίες αφορούν και ρυθμίζουν μεταξύ άλλων και τις κλήσεις δια ζώσης ή με ανθρώπινη παρέμβαση για λόγους που σχετίζονται με την προώθηση, πώληση αγαθών ή παροχή υπηρεσιών εξ’ αποστάσεως και mutatis mutandis στο πλαίσιο της πολιτικής επικοινωνίας, θα πρέπει να έχει δηλωθεί γραπτώς.

5. Σύμφωνα με τις «Οδηγίες (Αρ. 3/2017) Επιτρόπου Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα αναφορικά με την πραγματοποίηση πολιτικής επικοινωνίας μέσω τηλεφωνικών κλήσεων «διά ζώσης /με ανθρώπινη παρέμβαση», οι οποίες έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Γραφείου μου στις 13/9/2017 και έχουν κοινοποιηθεί σε όλους τους υποψήφιους των επικείμενων Προεδρικών εκλογών:

Σε όλες τις περιπτώσεις τηλεφωνικών κλήσεων διά ζώσης / με ανθρώπινη παρέμβαση οι εμπλεκόμενοι (υπεύθυνοι επεξεργασίας, μεταξύ άλλων διαφημιζόμενοι υποψήφιοι και πολιτικά κόμματα), προβαίνουν σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες και /ή μεριμνούν ώστε να διαθέτουν οποτεδήποτε τους ζητηθεί, προς έλεγχο από το Γραφείο μου, τα έντυπα με βάση τα οποία είχαν ληφθεί γραπτώς οι συγκαταθέσεις των κληθέντων προσώπων της πολιτικής επικοινωνίας σε μορφή που να επιτρέπει την ταυτοποίηση των προσώπων, συνήθως των κατόχων των αριθμών τηλεφώνων που έχουν συγκατατεθεί στη λήψη πολιτικής επικοινωνίας διά ζώσης / με ανθρώπινη παρέμβαση.

6.1 Με βάση την ερμηνεία που δίνεται στον όρο «ηλεκτρονικού ταχυδρομείου» στο Νόμο 112(Ι)/2004, σε αυτόν περιλαμβάνονται και τα μηνύματα sms.

6.2 Η αναφορά σε πελάτες στο εδάφιο (2) του άρθρου 106 του Νόμου 112(Ι)/2004, στις περιπτώσεις πολιτικής επικοινωνίας ισχύει κατ’ αναλογία για τα εγγεγραμμένα μέλη του κόμματος.

6.3 Με βάση το ίδιο εδάφιο, στα μηνύματα που αποστέλλονται θα πρέπει να περιλαμβάνεται δωρεάν αριθμός με τον οποίο οι παραλήπτες των μηνυμάτων να μπορούν να αντιταχθούν στη λήψη μηνυμάτων δωρεάν και εύκολα (καλώντας τον ή αποστέλλοντας μήνυμα σε αυτόν).

6.4 Με βάση το άρθρο 106 του Νόμου 112(Ι)/2004 η συγκατάθεση δεν είναι απαραίτητο να είναι γραπτή, αλλά νοείται ότι θα πρέπει να λαμβάνεται κατά τρόπο ώστε να είναι διαθέσιμη για σκοπούς απόδειξης της λήψης αυτής.

7. Συμπεράσματα

7.1 Υπό το φως της ανωτέρω νομικής ανάλυσης και στην απουσία σχετικής απόδειξης εκ μέρους του καθ’ ού το παράπονο, ότι έχει στην κατοχή του επαρκή στοιχεία τα οποία αποδεικνύουν την λήψη συγκατάθεσης από τον παραπονούμενο σχετικά με την επικοινωνία πολιτικού περιεχομένου, έχω καταλήξει ότι υπάρχει παράβαση των διατάξεων του άρθρου 15 του Νόμου 138(Ι)/2001 και του άρθρου 106 του Νόμου 112(Ι)/2004.


7.2 Λαμβάνοντας υπόψη

α) την απουσία απόδειξης λήψης συγκαταθέσεων για την τηλεφωνική κλήση και για την αποστολή μηνύματος,

β) το γεγονός ότι το μήνυμα sms δεν περιλάμβανε δωρεάν αριθμό με τον οποίο να μπορεί ο παραλήπτης να ζητήσει να σταματήσει να λαμβάνει μηνύματα δωρεάν και εύκολα,

γ) την απουσία οποιασδήποτε απάντησης του καθ’ ού το παράπονο στην οποία να περιλαμβάνονται λόγοι για τους οποίους θεωρεί ότι δεν θα πρέπει να του επιβληθεί κύρωση

αλλά λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι

δ) το εν λόγω παράπονο ήταν το πρώτο γραπτό παράπονο που υποβλήθηκε κατά του καθ’ ού το παράπονο γι’ αυτή την προεκλογική περίοδο,

αποφάσισα ασκώντας την εξουσία που μου παρέχει το άρθρο 25 του Νόμου, να επιβάλω στον καθ΄ ού το παράπονο τη διοικητική κύρωση της χρηματικής ποινής ύψους €500,00 (πεντακοσίων ευρώ).






Ειρήνη Λοϊζίδου Νικολαϊδου
Επίτροπος Προστασίας Δεδομένων
Προσωπικού Χαρακτήρα


9 Οκτωβρίου 2017