Χρήση Πολυγράφου (Polygraph testing) κατά τη διαδικασία πρόσληψης και στο πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων
Ο Πολυγράφος είναι ένα μέσο που χρησιμοποιείται για τη μέτρηση βιολογικών αποκρίσεων σε ανθρώπους, όταν ερωτώνται για να καθοριστεί εάν οι απαντήσεις τους είναι αληθείς. Καταγράφει για το σκοπό αυτό ακούσιες αντιδράσεις του σώματος σε ερωτήσεις ενός εξεταστή προκειμένου να διαπιστωθεί μια παραπλανητική συμπεριφορά και μετρά για το σκοπό αυτό βιολογικά δεδομένα από τρία ή περισσότερα συστήματα του ανθρώπινου σώματος, κυρίως το αναπνευστικό και το καρδιαγγειακό σύστημα, καθώς και τον ιδρώτα. Στις χώρες όπου η χρήση του Πολυγράφου επιτρέπεται, χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο από την αστυνομία μέσα στα πλαίσια διερεύνησης εγκληματικών ενεργειών.
Η χρήση Πολυγράφου προϋποθέτει επομένως την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα.
Με βάση την αρχή της αναλογικότητας (άρθρο 4(1)(β) του Νόμου), τα προσωπικά δεδομένα που ζητούν οι εργοδότες από τους υποψηφίους κατά τη διαδικασία πρόσληψης πρέπει να είναι σχετικά με τη φύση της εργασίας. Ο εργοδότης, πρέπει δηλαδή να ζητεί μόνο εκείνα τα προσωπικά δεδομένα, τα οποία είναι απαραίτητα για να τον βοηθήσουν στην επιλογή συγκεκριμένων υποψηφίων και τα οποία είναι σχετικά με τα καθήκοντα της θέσης.
Ο εργοδότης πρέπει να εξασφαλίζει τη συγκατάθεση των υποψηφίων και υπαλλήλων για την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων που τους αφορούν και ο Νόμος καθορίζει τις περιπτώσεις όπου ο εργοδότης μπορεί να προχωρήσει στην επεξεργασία προσωπικών δεδομένων χωρίς τη συγκατάθεση τους. Να σημειωθεί ότι σε θέματα εργασιακών σχέσεων, στις πλείστες των περιπτώσεων η συγκατάθεση δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή ως η νόμιμη βάση για την επεξεργασία λόγω της θέσης ισχύος του εργοδότη και της αδύναμης θέσης των υποψηφίων και υπαλλήλων.
Ενδεχομένως, οι εργοδότες να επικαλεστούν το έννομο συμφέρον που πιθανόν να έχουν ώστε να αξιολογήσουν την προσωπικότητα και την τιμιότητα των υποψηφίων πριν τη πρόσληψη ή να διακριβώσουν την ειλικρίνεια και τιμιότητα των υφιστάμενων υπαλλήλων σε περίπτωση που συμβεί κάποιο περιστατικό. Όμως ένα τέτοιο έννομο συμφέρον πρέπει απαραίτητα να υπερέχει των δικαιωμάτων, συμφερόντων και θεμελιωδών ελευθεριών των υποψηφίων και υφιστάμενων υπαλλήλων. Στη προκειμένη περίπτωση, το έννομο συμφέρον του εργοδότη να αξιολογήσει την προσωπικότητα και την τιμιότητα των υποψηφίων ή/και υφιστάμενων υπαλλήλων δεν φαίνεται να υπερέχει του δικαιώματος στο σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής τους ζωής. Εξ άλλου, οι αιτούντες υποψήφιοι και εργαζόμενοι γενικά έχουν κάθε δικαίωμα ως προς το σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας που αφορά την επεξεργασία των προσωπικών τους δεδομένων στα πλαίσια της απασχόλησης και δεν είναι νόμιμο και θεμιτό να υπόκεινται σε εξευτελιστικές διαδικασίες όπως είναι για παράδειγμα ο ανιχνευτής ψέδους.
Όσον αφορά συγκεκριμένα στη χρήση Πολυγράφου στα πλαίσια των εργασιακών σχέσεων, ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας αναφέρει στον Κώδικα Πρακτικής για την προστασία των προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων ότι αυτή απαγορεύεται (άρθρο 6.10 του Κώδικα).
Επίσης, η Σύσταση του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με την επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της απασχόλησης συστήνει ότι τα ψυχολογικά τεστ, αναλύσεις και παρόμοιες διαδικασίες, που έχουν σχεδιαστεί για να αξιολογήσουν το χαρακτήρα ή την προσωπικότητα ενός υπαλλήλου ή ενός αιτούντος για εργασία, επιτρέπονται μόνο εάν είναι νόμιμα και αναγκαία για το είδος της δραστηριότητας που θα εκτελούν οι εργαζόμενοι στο πλαίσιο της εργασίας τους και αποκλειστικά όταν αυτές οι επεξεργασίες πραγματοποιούνται από εξειδικευμένους επαγγελματίες, οι οποίοι υπόκεινται στο ιατρικό απόρρητο και εφόσον το εθνικό δίκαιο προβλέπει κατάλληλες εγγυήσεις.
Ο Πολυγράφος χρησιμοποιεί δεδομένα που σχετίζονται με την υγεία, όπως το αναπνευστικό και το καρδιαγγειακό σύστημα. Επειδή αυτά τα δεδομένα αποτελούν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, μια τέτοια επεξεργασία κατά κανόνα απαγορεύεται (άρθρο 6(1) του Νόμου). Κατ’ εξαίρεση, επιτρέπεται η συλλογή και η επεξεργασία ευαίσθητων δεδομένων, όταν η επεξεργασία αφορά θέματα ιατρικών δεδομένων και εκτελείται από πρόσωπο που ασχολείται κατ’ επάγγελμα με την παροχή υπηρεσιών υγείας και υπόκειται σε καθήκον εχεμύθειας ή σε συναφείς κώδικες δεοντολογίας υπό τον όρο ότι η επεξεργασία είναι απαραίτητη για την ιατρική πρόληψη, διάγνωση, περίθαλψη ή τη διαχείριση υπηρεσιών υγείας (άρθρο 6(2)(στ) του Νόμου). Μια τέτοια εξαίρεση δεν φαίνεται να ισχύει στην υπό εξέταση περίπτωση εάν τα δεδομένα θα συλλέγονται από τον εργοδότη ή εάν ο εργοδότης πρόκειται να λαμβάνει γνώση των ιατρικών δεδομένων.
Για τους πιο πάνω λόγους, η Επίτροπος Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα κρίνει ότι η χρήση Πολυγράφου κατά τη διαδικασία πρόσληψης αιτούντων για εργασία, καθώς και υφιστάμενων υπαλλήλων στα πλαίσια των εργασιακών σχέσεων, δεν επιτρέπεται εφόσον δεν φαίνεται να πληρούνται οι πρόνοιες του Νόμου. Η Επίτροπος θεωρεί ότι η εν λόγω επεξεργασία είναι δυσανάλογη σε σχέση με το σκοπό της αξιολόγησης των αιτούντων και υπαλλήλων, καθώς και παρεμβατική ως προς το δικαίωμα στο σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής τους ζωής. Η χρήση του Πολυγράφου δεν είναι νόμιμη έστω και αν πραγματοποιείται με τη συγκατάθεση των αιτούντων υποψηφίων και υπαλλήλων εφόσον σε θέματα εργασιακών σχέσεων η συγκατάθεση δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή ως η νόμιμη βάση για την επεξεργασία λόγω της θέσης ισχύος του εργοδότη.
7 Νοεμβρίου 2016